Anayasa Mahkemesi’nin 26 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararı ile OHAL döneminde KHK’lerle iltisak veya irtibat nedeni ile kamu görevinden çıkarmayı Anayasaya uygun bulmuş, ancak kişilerin itiraz ve yargı süreçlerinde uygulanacak temel kriterlerle hak arama yolunun açık olduğunu da belirtmiştir. AYM aynı kararında yasadışı örgütlere üyelik veya mensubiyet kriterini ise masumiyet hakkına aykırı olduğu için iptal etmiştir.
AYM kararı ile ilgili;
687 sayılı OHAL KHK’sini olduğu gibi uygun bulan 06.02.2018 tarihli ve 7086 sayılı kanunu çeşitli maddelerinin iptal istemini karara bağlayan AYM’nin 24.06.2021 tarih ve 2018/81 E., 2021/45 K sayılı kararında verilen kısmi iptal kararı hakkında bilgi notudur.
Karar 7086 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun’un 1. maddesinin ve ekli (1) sayılı listenin, 3. maddesinin ve ekli (4) sayılı listenin, 4. Maddesinin iptali talebine ilişkindir.
Kanunun 1. Maddesi hükmü: “Kamu Personeline ilişkin tedbirler
MADDE 1- (1) Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olan ve ekli (1) sayılı listede yer alan kişiler kamu görevinden başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın çıkarılmıştır. Bu kişilere ayrıca herhangi bir tebligat yapılmaz. Haklarında ayrıca özel kanun hükümlerine göre işlem tesis edilir.
(2) Birinci fıkra gereğince kamu görevinden çıkarılan kişilerin, mahkûmiyet kararı aranmaksızın, rütbe ve/veya memuriyetleri alınır ve bu kişiler görev yaptıkları teşkilata yeniden kabul edilmezler; bir daha kamu hizmetinde istihdam edilemezler, doğrudan veya dolaylı olarak görevlendirilemezler; bunların uhdelerinde bulunan her türlü mütevelli heyet, kurul, komisyon, yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu üyeliği ve sair görevleri de sona ermiş sayılır. Bunların silah ruhsatları, gemi adamlığına ilişkin belgeleri ve pilot lisansları iptal edilir ve bu kişiler oturdukları kamu konutlarından veya vakıf lojmanlarından on beş gün içinde tahliye edilir. Bu kişiler özel güvenlik şirketlerinin kurucusu, ortağı ve çalışanı olamazlar. Bu kişiler hakkında bakanlıkları ve kurumlarınca ilgili pasaport birimine derhal bildirimde bulunulur. Bu bildirim üzerine pasaport birimlerince pasaportlar iptal edilir.(2)
(3) Birinci fıkra kapsamında kamu görevinden çıkarılanlar, varsa uhdelerinde taşımış oldukları büyükelçi, vali gibi unvanları ve müsteşar, kaymakam ve benzeri meslek adlarını ve sıfatlarını kullanamazlar ve bu unvan, sıfat ve meslek adlarına bağlı olarak sağlanan haklardan yararlanamazlar.” Şeklindedir.
Anayasa Mahkemesi kararıyla 1.maddesinin 1 numaralı fıkrasında geçen, “… üyeliği, mensubiyeti veya …” ibarelerini iptal etmiştir.
Bu iptalin gerekçesi bir kişinin terör örgütlerine veya MGK’ca devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti ancak Anayasa 36 ve 38.maddeler uyarınca bir ceza isnadı sonucunda verilecek bir mahkeme kararı ile belirlenebilir. Mahkeme kararı olmadan peşinen böyle bir düzenleme yapılması masumiyet karinesine aykırı olduğundan kuralın bu kısmı iptal edilmiştir.
AYM aynı kararında, “… iltisakı yahut bunlarla irtibatı olan ve Ekli 1 sayılı listede yer alan kişiler kamu görevinden başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın çıkarılmıştır…” bölümünü ve aynı kanunun 1.maddesinin 2 numaralı fıkrasının 1.cümlesinde yer alan “… ve/veya memuriyetleri…” ibaresi ve kanuna ekli 1 sayılı liste yönünden talebi reddetmiştir.
Anayasa Mahkemesi kısaca iltisak ve irtibat diye tarif edebileceğimiz kavramlarla ilgili oldukça uzun değerlendirmeler yapmıştır. Öncelikle bu kavramların bir ceza isnadı olmadığını AİHM’in Pişkin/Türkiye kararına atıf yaparak belirtmiştir.
AYM bu kararında iltisak ve irtibat nedeni ile kamu görevine son verilenlerin Anayasa 40 uyarınca etkili iç hukuk yoluna başvuru hakları olduğunu belirtip bu başvurularda bireyselleştirme yapılarak idari yargı sürecinin işletileceğini ve sonuç itibari ile son kararı yargı mercilerinin vereceğini belirterek darbe teşebbüsü sonrası ilan edilen OHAL koşullarında alınan bu tedbirin Anayasa 15 ile uyumlu olduğunu belirtmiştir.
AYM bu kararında çok sayıda temel ilkeyi belirtmiştir. Dolayısıyla irtibat ve iltisak nedeni ile kamu görevine son verilenlerin AYM’nin belirlediği bu ilkelerden yararlanılması gerektiği görüşündeyiz.
AYM bu kararında üniversite öğretim üyeleri bakımından ise uzun değerlendirmeler yapmış ve aynı sonuca ulaşmıştır.
Kanaatimizce AYM’nin bu kararı AİHM içtihatları ile uyumlu değildir. AYM bu kadar çok temel ilkeye atıf yaptıktan sonra söz konusu kuralı iptal etmeli idi. Ancak uzatılmış OHAL rejiminde AYM’den böyle bir beklenti içerisine girmenin erken olduğu kanaatindeyiz. 27.01.2022