Prof. Dr Mehmet Zencir (TTB Merkez Konseyi), M. Sıddık
Akın (SES Genel Sekreteri), Uzm. Dr. Halis Yerlikaya (TTB Merkez Konseyi), Dr.
Mahmut Çiftçi (Batman Tabip Odası) ve Dr. Cengiz Günay’dan (Diyarbakır Tabip
Odası) oluşan Heyet,
Van-Tabanlı’da 23 Ekim 2011 Pazar günü meydana gelen
depremin ardından bölgede yürütülen faaliyetlerle ilgili olarak, 26 Ekim 2011
gününe ilişkin Çalışma Raporu’nu sundu:
Sağlık koordinasyon merkezimizde bulunan toplam 23 personel
üzerinden 3 ekip halinde çalışma planlanmıştır. Ekipler merkez, köyler ve
mahallelerde görevlendirilmiştir. Üç kişiden oluşan koordinasyon ekibimiz ise
ilçede bulunan sağlık kurumları, kriz merkezi ziyaretleri, çevre sağlığına ait
inceleme faaliyetleri yürütmüştür. Ekiplerin çalışmaları ve bilgiler:
Ø Birinci ekip; 3 doktor, 2 hemşire, 1 psikolog,
2 sağlık memuru, 1 şoför, 5 sağlık öğrencisinden oluşturulmuş ve merkez çadırda
gün boyunca kurulan sağlık merkezinde poliklinik hizmeti sürdürmüştür. 320 kişiye
poliklinik hizmeti verilmiş ve ihtiyaç duyulanlara ilaç dağıtımı yapılmıştır.
Başvuruların %95’ini erkekler oluşturmuştur. Bu durum sağlık merkezimizin
ilçenin merkezinde olmasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. En sık görülen
hastalıklar: Miyalji, LDH, Akut Solunum Yolu Enfeksiyonları (ASYE), Üst Solunum
Yolu Enfeksiyonları (ÜSYE), Gasrit, HT, vertigo ve baş ağrısı olarak
belirlenmiştir. Bir tanesi kanlı olmak üzere 5 diare vakası tedavi edilmiştir.
Ruh sağlığı ile ilgili bir panik atak, iki anksiyete vakası tespit edilmiştir.
Afet merkezine bağlı TSM ve “sahra hastanesi”nde muayene olup sağlık merkezine
ilaç almak için başvuran çok sayıda hasta olmuştur. Yine kronik hastalığa sahip
hastaların ilaç bulamama nedeniyle merkezimize ilaç almak için başvurdukları
gözlenmiştir. Aynı zamanda merkezimize pansuman için başvuran (post operatif
olgular, küçük cerrahi girişim geçiren olgular, travmalı kişiler vb.) çok
sayıda hasta olmuştur. Bu kişilere sağlık ekibimiz tarafından pansuman,
enjeksiyon vb. tıbbi işlemler yapılmıştır
Ø İkinci ekip; 1 doktor, 1 şoför, 1 ATT, 1
sağlık memuru, 1 sağlık öğrencisinden oluşmuş,
ekibimiz İncesu ve Aşağı Köse köylerinde sağlık taraması yapmıştır.
Toplam 70 hasta muayene edilmiştir. Köyde çocuk ve kadın hasta sayısının çok olduğu
gözlenmiş, büyük oranda ÜSYE teşhis edilmiştir. Bu köylere depremin 4. günü
olmasına rağmen ilk uğrayan sağlık ekibinin ekibimiz olduğu belirlenmiştir. 2 çocukta
akut gastroenterit tespit edilmiş genel olarak bebek ve çocuk hijyeninde
sorunlar olduğu görülmüştür. Bu köylerdeki bebek ve çocukların D vit 3 ve demir
ilaçları ile desteklenmesi gerektiği tespit edilmiştir. Keklikova köyünde doğum
eylemi başlamış olan hastaya müdahale edip sahra hastanesıne götürülmüştür.
Hastaneye yetiştirilen hastaya hemen dogum yaptırılmıştır. Köy ekibizin genel
gözlemi koruyucu sağlık hizmetlerinde ciddi eksiklik olduğu, izlemlerin
başlatılamadığı yönündedir.
Ø Üçüncü ekip;
bir doktor, 1 ebe 1 şoför 1 sağlık öğrencisinden oluşmuş ve Yeşilova
mahallesinde sağlık taraması yapmıştır. Toplam 148 hasta muayene edilmiştir. Bu
hastalar ASYE ve ÜSYE ağırlıklıdır. DM, KOAH, HT ve post op. vakalar
görülmüştür. On beş kişide anksiyete bozukluğu tesbit edilmiş, kadınlarda korku
ve endişe hakimiyeti gözlenmiştir. Çocukların giyimlerinin kış koşullarına
uygun olmadığı, ayaklarında ayakkabıları olmayan çocuklar bulunduğu
izlenmiştir. Emziren bazı annelerin depremden sonra sütlerinin kesildiği ifade
edilmiştir. Dört gebe kadın sahra hastanesine yönlendirilmiştir. Mahalle
ekibimizde köy ekibinin koruyucu sağlık hizmetleri ile ilgili yetersizlik
tespitinde bulunmuştur.
Ø Koordinasyon Ekibinin Yaptığı Çalışmalar: Koordinasyonumuz
sahra hastanesi, TSM ve çadırkenti ziyaret etmiş, Sağlık personelleri ile
görüşülmüştür. Önceki iki raporda belirtilen eksikliklerden TSM’nin kısmen de
olsa kullanma suyu sorununun çözüldüğü görülmüştür. Fakat en temel ihtiyaç olan
temizlik ve hijyen maddelerinin olmadığı tuvalet ve lavaboların kullanım
açısından elverişsiz olduğu izlenmiştir. Tolunay yasam alanı (çadırkent) olarak
kurulan çadırlarda tuvalet eksikliğinin ve su sorunun ve genel olarak kentte
bulunan çevre sağlığı ile ilgili sorunların (su kesintisi, atıklar, hijyen)
devam ettiği görülmüştür.
Ø İncelenen
bölgede Aile sağlığı merkezleri henüz
faaliyete geçmemiştir. TSM ve “sahra hastanesin”nde hizmet poliklinik şeklinde
devam etmektedir. Acil kurtarma hizmetlerinde çalışan sağlık personellerinin
illerine gönderildiği tespit edilmiş, TSM ve “sahra hastanesi’nde kadın doğum
uzmanı ve pediatri uzmanının yetersiz
olduğu ve sağlık ekibinin rotasyon ile yenilenmesi gereksinimi ifade
edilmiştir. Depremden etkilenen yerel personelin çalışmalarına ara verildiği,
geçici süreli olarak izin verildiği (çağrıldığında 24 saatte geri dönebilme
koşulu ile) öğrenilmiştir. Önemli bir değişiklik de ekip yöneticilerinin
değişmesidir. Acil uzman koordinatörlüğünde yürütülen faaliyet Kocaeli Sağlık
Müdürü ve ekibine devredildiği öğrenilmiştir.
Ø Bu arada toplu yaşam
yerlerindeki tuvaletlerin (cami) vidanjörler ile boşaltılması ve dezenfeksiyonu
önerimizin Çelebibağ Belediyesi tarafından iki gündür yetersiz de olsa
yürütüldüğü gözlenmiştir.
Ø Koordinasyon ekibi Van
merkezdeki asistan hekimler tarafından köylerde (Yeşilsu, Göllü, Adir, Amok, Güveçli)
yürüttüğü sağlık taraması ile ilgili bilgi almış, bu köylerde çocuklarda yaygın
ishal olgularının olduğu (yaklaşık %50) belirtilmiştir. Özellikle Yeşilsu
köyünde ishal olguları daha fazla olduğu, bu köyünde depremden ciddi
etkilenmiş, can kayıplarının fazla olduğu öğrenilmiştir. Bu ishal olgu
artışının, beş köyün ortak su deposunun olması, su dağıtımının depremden zarar
görmesi ve suyun kirlenmesi ile ilişkili olabileceği düşünülmüştür. İshal
olguları tedavisine yönelik müdahaleler ve ishalin önlenmesine yönelik suların
klorlanması ve temiz içme suyunun kullanılması önerilerinde bulunulmuştur.
İshal olgularının artışı ile ilgili sağlık yetkililerine bilgi
verilmiştir.
Ø Koordinasyon ekibi akşam
(saat 20.00-22.00) arasında bir önceki günde yaptığı gibi tüm ekip ile değerlendirme toplantısı
gerçekleştirmiştir. Bu toplantıda gün içinde yapılan faaliyetler, tespitler,
öneriler ve bir sonraki gün yapılacak çalışmaların planlaması ele alınmıştır. Radyo ve televizyonlara bilgiler
iletilmiştir.
Tespit ve Öneriler:
1- Sağlık Bakanlığı
tarafından koruyucu sağlık hizmeti ile ilgili hiçbir çalışmanın olmadığı, aile
hekimliği sisteminin devre dışı kaldığı, çevre sağlığı ve bulaşıcı hastalıklar
açısından hiç bir tedbirin alınmadığı görülmüştür. Bir an önce aile sağlığı
merkezlerinin hızla hasar tespiti yapılarak faaliyete geçirilmesi,
gebe-bebek-çocuk izlemlerinin artırılarak evde yürütülmesi, çevre sağlığı ile
ilgili denetim faaliyetlerinin başlatılması gerekmektedir.
2- Şehrin temiz kullanma
suyu ihtiyacı halen karşılanmamış, tuvalet ihtiyacı devam etmektedir. Salgın
hastalıkların önlenmesi için acilen klorlu kullanma suyunun tankerlerle mahalle
ve toplu yaşam alanlarına dağıtılması, su dağıtım şebekesi ve kanalizasyon
sistemi tamir edilinceye kadar uygun foseptik çukurların ve seyyar tuvaletlerin
kurulması gerekmektedir.
3- Sağlık hizmetinin
deorganizasyonu devam etmektedir. Acil kurtarma faaliyetlerine ve yaralı
bakımına odaklanılmış hizmetin, birinci basamak sağlık hizmetleri ve belediye
tarafından üretilecek sağlık hizmetleri ile desteklenmesine gereksinim vardır.
Uzman hekimlerin sayıca yetersiz olduğu branşlara görevlendirme ve geçici
olarak çalışmaya gelen personelin yenilenerek rotasyonuna gereksinim vardır.
(Bakanlık tarafından TSM’lerde ve “sahra hastanesi”ne yeterli sayıda pediatri
ve kadın doğum uzmanın görevlendirilmesi gerekmektedir.) Ayrıca sahra hastanesi
olarak kurulan yerin fiziki koşullarının uygun olmadığı ve özellikle doğumların
sadece paravanla çevrilmiş alanlarda yapıldığı ve hasta mahremiyetinin ihmal
edildiği gözlemlenmiştir. Bu nedenlerle kadın hastalar için uygun mekanların
oluşturulmasını elzemdir. Bu çözümlerin geçici olduğu bilinciyle hastanenin
hasar tespitinin yapılarak artırlan sağlık personeli ile birlikte faaliyete
geçirilmesi için çalışmaların hızlandırılması gerekmektedir.
4-Toplu yemek yapılan
yerlerde hijyen konusunda yeteri kadar hassasiyet gösterilmediği gözlenmiştir.
Bu durumun toplu gıda intoksikasyonlarına yol açabilme tehdidi nedeniyle sivil
ve resmi kurumların hijyene uyulması ve bunların düzenli periyotlarla ilgili
makamlarca denetlenmesine gereksinim vardır.