öngörüldüğü Ulusal İstihdam Stratejisi’ne göre, kıdem tazminatı tutarının 1
yıla 1 maaştan 20 yıla 6 maaşa indirilmesi planlanıyor.
Bakanlık tarafından hazırlanmasına ve Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda
görüşülmesine rağmen Bakanlar Kurulu gündemine getirilmeyen ve bu nedenle nihai
belge haline dönüşmeyen Ulusal İstihdam Stratejisi’nde öngörülen bazı düzenlemeler
torba yasa ile hayata geçti. Ancak temel düzenleme önerileri hala bekliyor.
Tartışmalı konular olan kıdem tazminatı, bölgesel asgari ücret ve esnekleşme en
köklü değişiklikler olarak dikkati çekerken, bu düzenlemelerin temel
unsurlarına da yer verildi.
KIDEM TAZMİNATI FONDA TOPLANACAK
Türkiye’nin mevcut yapısı ile OECD içindeki en katı çalışma mevzuatına sahip
olduğu belirtilen strateji belgesinde kıdem tazminatı uygulamasının işletmeler
açısından yüksek maliyetli olduğu ve kayıtdışına yönelttiği; işçi açısından ise
istifa dilekçeli işe başlatma gibi mevzuat ihlallerine yol açtığı kaydedildi.
Ayrıca özel sektörde çalışan işçilerin büyük kısmının kıdem tazminatlarını
alamadığı vurgulandı.
Bu verilerden yola çıkılarak Ulusal İstihdam Stratejisi’nde işgücü piyasasının
rekabet edebilirliğini artırmak ve işletmeler üzerindeki mali yükü azaltmak
amacıyla kıdem tazminatı sistemi değiştirilmesi öngörüldü. Kıdem tazminatı tüm
kayıtlı işçilerin erişebileceği bireysel hesaba dayalı mali açıdan sürdürülebilir
bir Kıdem Tazminatı Fonu’nda toplanacak. Mevcut işçilerin kazanılmış hakları
aynen korunacak. Kıdem tazminatına sadece işveren prim yatıracak. Prim oranları
işverenlerin mevcut kıdem tazminatı yükünden fazla olmayacak.
Geçici olarak kıdem tazminatı fonuna İşsizlik Sigortası Fonundan kaynak
aktarılacak. 10 yıl kıdemi olan işçiler, kıdem tazminatı hesaplarından kısmen
para çekebilecek. Bakiyeler ise emeklilikte ödenecek. Strateji belgesinde,
halen 1 yıl için 1 ücret tutarında olan kıdem tazminatı için çok iddialı bir
hedefe de yer verildi. Kıdem miktarının uzun vadede OECD ortalamasına
indirilmesi de öngörülüyor. Kıdem tazminatının miktarı OECD ortalaması 20 yıl
için 6 ay düzeyinde bulunuyor.
ESNEK ÇALIŞMANIN ÖNÜ AÇILACAK
Son dönemde özellikle vetolu özel istihdam bürolarının geçici iş ilişkisi
kurması yasası ile iyice gündeme giren ve işverenlerin yoğun taleplerine, işçi
kanadının ise itirazlarına neden olan esnekleşme, Ulusal İstihdam Stratejisi
içindeki en kapsamlı düzenleme olarak öne çıktı. Avrupa’da uygulanan esnek iş
modellerinin tamamının güvenceli esneklik kavramı altında Türk sistemine
taşınması önerilirken, bu yapının istihdamın artırılmasında anahtar rol
oynayacağı vurgusu yapıldı. Kanunlarda varolan esnek çalışma modellerinin
Türkiye’de yaygınlaşmama nedenlerinin incelendiği Stratejide, kayıtdışı
istihdamın yüksekliği ve işçilerin yasal süreden fazla çalıştırılması, kısmi
süreli çalışma ve belirli süreli çalışmanın sosyal güvenliğin genel kurallarına
tabi olması, belirli süreli iş sözleşmelerinin üst üste yapılamaması olarak
sıralandı.
4 AY DENEME SÜRESİ
Stratejide belirli süreli iş sözleşmelerinin esaslı bir neden olmadıkça
zincirleme yapılamaması koşulu kaldırılıyor. Belirli süreli çalışma 25 yaş altı
için daha da kolaylaştırılacak. Tartışmalı özel istihdam bürolarının geçi
istihdam büroları olarak faaliyette bulunması düzenlemesi yapılacak. Yasal hak
güvencesi “Eşit Muamele İlkesine” göre verilecek. İş paylaşımı, esnek
zaman modeli, uzaktan çalışma gibi esnek çalışma biçimleri için gerekli yasal
düzenlemeler yapılacak. Gençlerin işe girişlerini kolaylaştırmak için 25 yaş
altındakilere 4 ay süreyle deneme çalışması imkanı tanınacak. Haftalık yasal
çalışma süresinin aşılmaması için denetim sıkılaştırılacak.
BÖLGESEL ASGARİ ÜCRET UYGULAMASI
GELİYOR
İstihdam Stratejisinin esnekleşme başlığı altında önerdiği bir başka kapsamlı
düzenleme ise bölgesel asgari ücret oldu. Halen 26 olarak belirlenen ve
kalkınma ajansları ile teşvik sisteminin üzerine inşa edildiği Düzey 2
istatistik sınıflamasına göre bölgesel asgari ücret belirlenebilmesi
düzenlemesi önerildi. Buna göre, işverenler bölgesel asgari ücrete gönüllü
olarak uyabilecek. Bölgesel asgari ücreti “yerel aktörler” belirleyecek.
Hükümet, bölgesel asgari ücrete alt ve üst sınır belirleyecek. Asgari ücret
belirleme yaş sınırı tek olacak ve 18 yaşından büyük herkes için uygulanacak.
Güvenceli esneklik için esnek çalışma modellerinin emeklilik, işsizlik ödeneği
gibi sosyal haklarından yararlanması için çalışma yapılacak. Esnek çalışmada
geçen ve primleri ödenmeyen süreler için, normal çalışma biçimine geçildikten
sonra borçlanma hakkı ve isteğe bağlı işsizlik sigortası hakkı tanınacak.
Çalışma süreleri açısından esnek bir şekilde çalışanlara, çalışmadıkları
sürelerde eğitimler verilecek ve bu kapsamda İşsizlik Sigortası Fonu’ndan
İŞKUR’a kaynak aktarılacak.
MESLEKİ EĞİTİM ÖZEL SEKTÖRE DEVREDİLECEK
Yapısal dönüşüm için eğitim ile istihdamın güçlü bir ilişki içinde olması
gerektiği vurgulandı. Ulusal meslek standartlarının 2012 sonuna kadar
belirlenmesi hedeflendi. Bu kapsamda, okul öncesi eğitimin ve dezavantajlı
gruplara yönelik eğitimin güçlendirilmesi, mesleki eğitimin kademeli olarak
özel sektöre ve/veya yerel aktörlere bırakılması, il özel idarelerinin
gelirlerinin yüzde 5’ini mesleki eğitime ayırması planlandı. Eğitim ve işgücü
piyasası arasındaki uyumun artırılması için ise mesleki eğitim-öğretim
kurumlarının akreditasyon sistemine geçmesi, staj sisteminin iyileştirilmesi
önerildi. Aktif işgücü politikaları için ise analizlerin iyileştirilmesi,
İŞ-KUR’un kurumsal kapasitesinin artırılması kararlaştırıldı. Topluma
girişimcilik kültürü verilmesi, orta öğretime inovasyon ve girişimcilik eğitimi
eklenmesi planlandı.
KADINLARA ÇOCUK BAKIM DESTEĞİ
Kadın istihdamının ve kadınların iş piyasasına girişinin artırılması hedeflenen
strateji belgesinde, özellikle çocuklu kadınlara kreş desteği ve gündüz bakımı
için kupon verilmesi planları dikkat çekti. Bu kapsamda, çocuk bakım hizmeti
sağlayan işyerlerine teşvik verilecek ve çocuğu olan ailelere bakım yardımı
ödenecek. Ailelere gelir durumları ve çocuk sayısına göre çocuk bakım kuponu
verilmesi de alternatif olarak değerlendirilecek.
İşverenler işyerinde çocuk bakım hizmeti verdiği takdirde bunu gider
yazabilecek. Temizlikçi kadınlar kayıtlı hale getirilecek. İşyerinde kadınlara
cinsel tacizde AB standartları uygulanacak. Şiddet mağduru kadınlar, 1 yıldan
az hüküm giymiş kadınlar, kocası ölmüş veya boşanmış kadınlara özel önem
verilecek. Kadınların evlenmeleri halinde 1 yıl içinde kıdem tazminatını alarak
işten ayrılması gibi işten çıkışı özendiren düzenlemeler gözden geçirilecek.
Özürlülere yönelik olarak ise kamu ve özel sektördeki özürlü kontenjanlarının
doluluğu takip edilecek, rehberlik hizmeti yaygınlaştırılacak
Birgün gazetesi. 18 Temmuz 2011