KESK olarak Türkiye’deki kamu sektöründen tek üyesi olduğumuz Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) 2024 yılı Küresel Haklar Endeksini yayınladı. Endeks’e göre Türkiye bu yıl da sendikal haklar ve özgürlükler bakımından tüm dünyadaki en kötü 10 ülke arasında yer alıyor. ITUC tarafından 11 yıl önce yayınlanmaya başlanan endeks 151 ülkeyi ILO Sözleşmeleri ve içtihatlarından yola çıkarak oluşturulan 97 göstergeyle değerlendiriyor. İşçi haklarının kapsamlı bir incelemesini yapan rapor, bu alandaki tek veri tabanı olma özelliği taşıyor. Endeks incelediği ülkeleri işçi haklarına riayet etme düzeyine göre 1’den 5+ arasında değerlendiriyor. Endeks, demokratik değerlerin ve temel hakların pek çok ülkede kötüleştiğine işaret ediyor. Endekse göre işçiler, emekçiler bakımından en kötü 10 ülkeyi şu şekilde: Bangladeş, Belarus, Ekvador, Eswatini, Filipinler, Guatemala, Mısır, Myanmar, Tunus ve Türkiye.
Rapor, Türkiye’nin de bulunduğu kategorideki ülkeler genel olarak “mevzuatta çeşitli haklar düzenlenmiş olsa da işçileri, emekçilerin bu hakları etkili bir biçimde kullanması mümkün olmadığından haksız uygulamalara ve otokratik rejimlere maruz kalıyor” biçiminde tanımlanıyor. Endeks bu kategorideki ülkelerdeki sorunların “hukukun üstünlüğündeki gerilemeler nedeniyle olduğunu” da belirtiyor.
ITUC Genel Sekreteri Luc Triangle, Endeks ile ilgili yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Endeks, 11 yıldır dünyanın her bölgesinde işçi haklarındaki hızlı gerilemeyi gösteriyor. İşçi hakları, demokrasinin temel direğidir. İşçilerin seslerini duyurma hakkı, demokratik sistemlerin sağlıklı işlemesi açısından hayati önem taşımaktadır. Eğer işçi hakları ihlal edilirse demokrasi saldırı altında demektir. Demokrasi, sendikalar ve işçi hakları ayrılmaz bir bütündür.”
Endeksin incelediği dönemde 6 ülkede 22 sendikacı öldürüldü: Bangladeş, Kolombiya, Guatemala, Honduras, Filipinler ve Güney Kore. Hukukun üstünlüğünün tamamen ihlal edilmesi nedeniyle 12 ülkede koşullar kötünün de kötüsü durumda olduğu için bu ülkeler 5+ olarak derecelendirilmiştir. 2024 yılında sadece iki ülkede kısmi iyileşmeler olmuştur: Romanya ve Brezilya. 13 ülkenin notu da kötüleşti: Finlandiya, İsrail, İsviçre, Katar, Kırgızistan, Kosta Rika, Madagaskar, Meksika, Nijerya, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan ve Sudan.
Endekse göre grev hakkı, toplu sözleşme hakkı, sendika kurma ve sendikaya üye olma hakkı ihlal edilmektedir. İşçilerin adalete erişim hakkı yoktu veya kısıtlanmaktadır. İfade özgürlüğü, protesto özgürlüğü engellenmektedir. Hakkını arayan işçiler tutuklanmakta veya gözaltına alınmaktadır. İşçiler şiddete maruz kalmaktadır. Endekse göre en iyi bölge olan Avrupa’nın notu 2024 yılında düşmüştür. Son 10 yıl göz önüne alındığında Avrupa’da işçi hakları hızla kötüleşmektedir. İşçiler için dünyanın en kötü bölgesi Orta Doğu ve Kuzey Afrika’dır. Bu bölgede toplu sözleşme ve sendikaya üye olma hakkı ihlal edilmektedir.
ITUC Genel Sekreteri Luc Triangle’a göre: “Birkaç mütevazı iyileşmeye rağmen, genel tablo özgürlüklere, işçi haklarına ve emekçilere yönelik amansız bir saldırı olduğunu göstermektedir. Endeks, iş arkadaşlarının yaşamlarını iyileştirmek ve demokratik hakları savunmak için ciddi tehlikelerle karşı karşıya kalan cesur işçilerin ve sendikacıların hikayesini anlatıyor. Bu durum, süregelen yıkıcı hayat pahalılığı krizi, iş dünyasını hızla değiştiren teknolojik bozulma ve çalışan insanların savaşın yıkıcı sonuçlarıyla karşı karşıya kaldığı, küresel düzeyde şiddet içeren çatışmaların kötüleştiği bir ortamda gerçekleşmektedir. Bu eğilimlerin sürdürülebilir bir şekilde ele alınabilmesinin tek yolu gerçek anlamda demokratik bir harekettir. Sınırları ve sektörleri, yaşları ve cinsiyetleri, ırkları ve dinleri aşan ve her işyerinde, ülkede ve küresel kurumda güç dengesini değiştirecek güce, varlığa ve hesap verebilirliğe sahip bir hareket. Bu hareket sendikalardır.”
Endeks göre Türkiye’de işçi haklarına yönelik sistematik saldırılar devam ediyor.
Rapora göre Türkiye’de işçilerin hakları ve özgürlükleri yıllardır aralıksız olarak saldırıya uğruyor. Medeni özgürlükler baskı altına alınmış, sendikalar ve üyeleri sistematik olarak ve asılsız suçlamalarla kovuşturmaya uğrayarak hedef alınmıştır. Türkiye’de işçilerin, sendika karşıtı faaliyetler, sendikacılara yönelik asılsız iddialarla açılan kovuşturmalar ve şiddet tehditlerine maruz kaldıkları vurgulanmış. “İşverenler, sendikalaşma girişiminde bulunan işçileri sistematik bir şekilde işten çıkararak sendika düşmanlığı yapmaya devam etmiştir.”
Çalışmanın Türkiye bölümünde Deriteks Sendikası eski başkanı Makum Alagöz’ün silahlı saldırı sonucu yaralanması, 1 Mayıs 2023’te İstanbul’da düzenlenen gösteriler sırasında çok sayıda protestocunun gözaltına alınması yer alıyor.
Endeks ayrıca, sağlık işkolundaki üyemiz Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası’nın (SES) önceki dönem eş genel başkanları Gönül Erden ve Selma Atabey’in tutuklu yargılandığı davayı da ele alıyor. Endeks SES üyelerinin sendikal faaliyetleri nedeniyle Mayıs 2021’den bu yana yargılandığını, terörizm iddiasıyla ikisi tutuklu olmak üzere toplam 8 sendikacının yargılandığını bilgisine yer veriyor.