Ankara Şubemiz: Batan Hastane Bütçeleri, Bedelini Ödeyen Sağlık Emekçileri!

Ankara Şubemiz Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi önünde eylem yaparak “Batan hastane bütçeleri, bedelini ödeyen sağlık emekçileri” açıklamasında bulundu.

Hastane önünde yapılan ve Eş Genel Başkanımız Hüsnü Yıldırım ile Merkez Yönetim Kurulu Üyelerimiz Mehmet Sıddık Akın ve Eylem Kaya Eroğlu’nun da katıldığı açıklamada konuşan Ankara Şube Eş Başkanımız Nazan Karacabey şöyle konuştu: “AKP iktidarları döneminde kamu hastaneleri döner sermayeli özel bütçeli kurumlara dönüştürülmüştür. Bir yandan Kamu hastanelerinin özel bütçeli kurumlara dönüştürülmesi bir yanda kapatılan SGK hastaneleri kamu yataklı sağlık kurumlarına zarar vermiştir. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) hizmet üretiminden çekilirken, yeri hızlıca özel sağlık kurumları ile doldurulmaya çalışılmıştır. 2020 yılında özel sektöre bağlı 550’nin üzerinde hastanelerde cepten ek ödeme yapan ve özel sigortası olan nüfusa hizmet verilerek,  61 milyon başvuru gerçekleşmiştir. Özel hastanelere fatura bedeli üzerinden 11,5 milyar ödeme gerçekleşmiştir. Özel sektöre fatura bedelleri üzerinden ödeme yapan SGK kamu hastanelerine global bütçe /götürü bedel üzerinden sabit ödeme yaparak kamu hastanelerini tasarruf tedbirlerini uygulayacağı kurumlar olarak görmektedir. Bu durum kamu hastanelerini bütçelerini batacak konuma getirmiştir. Artan bütçe baskısı nedeniyle; yurttaş açısından artan katılım payları, ödeme kapsamından çıkarılan ilaçlar ve tedaviler sağlık hizmetine erişimi zorlaştırmıştır. Sağlık emekçileri için ise; bütçe baskısı nedeniyle emekçilerin geçiminde önemli yer tutan döner sermaye ödemeleri Bakanın ifadesi ile hakkaniyetli yapılmamış ve 2021 yılında başta pandemi ödemeleri olmak üzere döner sermaye paylarının ödenmemesine neden olmuştur. 2021 yılı kamu hastaneleri için döner sermaye bütçelerinin bir kez daha sürdürülebilir olmadığını gösterdiği bir yıl olmuştur. Kamu hastaneleri bir yandan pandeminin ağır yüküyle boğuşurken, bir yandan da özel bütçeli işletmelere dönüştürülmesi nedeniyle bütçelerini denkleştirmeye çalışmaktadır. Kamu hastanelerindeki bu bütçe temelli dönüşümün ise bedelini biz sağlık emekçileri ödemiştir. Sağlık Bakanlığı hastanelerinde görevli sağlık emekçileri 2020 Mart döneminden beri kısmi oranda 12 ay pandemi ödemelerinden yararlanırken üniversite hastanelerinde görevli sağlık emekçileri sadece 5 ay kısmi oranda yararlanmıştır. ASM’lerde görevli sağlık emekçileri ise sadece 3 ay yararlanabilmiştir.

Üniversite hastanelerinde 2021 yılında hiçbir ay ödeme yapılmamıştır. YÖK tarafından 27/05/2021’de ödeme müjdesi verilmiş, ek ödeme müjdesinin üzerinden 154 gün sonra Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz ayları için geriye dönük ödeme düzenlemesi çıkmıştır. Düzenleme çıkması sonrası ise bu kez de sağlık emekçilerinin hakları Üniversite Rektörlüklerine takılmıştır. Düzenleme üzerinden 30 gün geçmesine rağmen sağlık emekçilerinin geriye dönük ödemeleri yapılmamıştır. Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde 2021 yılında 4 ay ödeme yapılmış, SB görevli sağlık emekçileri 4 aydır pandemi kapsamında ek ödemelerden yararlanmamaktadır. Yine döner sermaye bütçelerinde yaşanan sorun nedeniyle Üniversite Hastanelerinde görevli sağlık emekçilerinin nöbet paraları 45 güne varan gecikmeler ile yapılmaktadır. Hastanelerinde sağlık emekçilerinin nöbet ücretlerinin 130 saat üzerinin ödenmemesi fırsat bilinerek 130 saat üzeri ücretsiz emek olarak görülerek 130 saat üzeri nöbet dayatılmaktadır. Döner Sermaye bütçesinin batması nedeniyle açlık sınırı altında ücret alan 4/D’li sağlık işçilerine mesai ücreti vermemek için sağlık hizmetinde uygulanması sorun teşkil edecek 3 vardiya sistemi dayatılmaktadır. Hastanelerin döner sermaye bütçeleri batarken, bunun sorumlusu sağlık emekçileriymiş gibi, bedelinin bizlere ödetilmesini kabul etmediğimizi bir kez daha ifade ediyoruz. Sağlık emekçilerinin pandemi dönemi 2021 yılı iş yükünün 2020 yılına göre daha arttığı SB açıkladığı vaka ve ölüm sayılarında da görülmektedir. Pandeminin ilk dönemi sağlık tesislerinde %70 varan başvurulardaki düşüş düşünüldüğünde, bugün sağlık tesislerinde pandemi dışındaki hizmetlerin sunumu da pandemi öncesi dönemin üstündedir. Sağlık emekçilerinin son 20 yılda ek ödemelere mahkum edilmesi, döner sermayeyi geçiminde önemli konuma taşımıştır. Döner sermaye bütçesindeki kriz hastaneleri batacak duruma düşürürken, bugün sağlık emekçilerinin büyük bir bölümü sabit ödeme dışında döner sermayeden yapılan performansa yönelik ödemeyi almamaktadır. Performansa dönük ödeme almayan sağlık emekçileri performans uygulamasının yaratmış olduğu iş yükünden yılmış durumdadır. Bir kez daha ifade ediyoruz; hastanelerdeki özerk döner sermaye bütçesi;

– Yeni sağlık emekçisi atanmaması, boşalan kadroların doldurulmaması nedeniyle artan iş yükü dayatmaktadır,

– Sağlık işçilerine mesai ödemesi yapılmaması için 3 vardiya dayatmaktadır,

– Sağlık emekçilerine emek sömürüsü olan 130 saat üzeri 32 saate varan nöbet dayatmaktadır,

– Hekime 5 dk bir muayene dayatmaktadır,

– Sağlık kurumlarına fabrikalardaki üretim sistemini dayatmaktadır,

– Sağlık emekçisine pandemide üstlendiği riske rağmen ek ödeme yapılmamasını dayatmaktadır,

– Sağlık emekçisini performansın yarattığı iş yükünü çekerken, performansa yönelik ödemede hak gaspını dayatmaktadır,

– ASM’de görevli sağlık emekçilerini negatif performans üzerinden cezalandırılmasını dayatmaktadır,

– Sağlık emekçilerine yoksulluk sınırı altında ücret dayatmaktadır.

– Sağlık emekçisine düşük emekli maaşını nedeniyle emekli olmadan çalışılmasını dayatmaktadır,

BU BÜTÇE SAĞLIK EMEĞİ SÖMÜRÜSÜ DAYATMAKTADIR

SES olarak bir kez daha ifade ediyoruz emek sömürüsüne dayanan, sağlık emekçisini ucuz işçilik olarak gören, çalışırken ve emeklilikte yoksulluk sınırı üzerinde ücreti barındırmayan bütçeyi kabul etmiyoruz. Bu nedenle iktidarın sağlığı sermaye birikim aracı olarak görerek, bizlerin alın teri üzerinden özel sağlık kurumları ve müteahhitlerin zenginleşmesine izin vermeyeceğiz. Sağlık bütçesinde öncelikli olarak konuşulması gereken sağlık politikalarıdır. Sağlık hizmetlerinin bütçe baskısını hissetmesine neden olan sağlık emekçileri değil, sağlık kurumlarını işletmelere dönüştüren politikalardır. Türkiye yakın tarihine bakıldığında popülist politikaların sağlık hizmetlerine aykırı yaklaşımların sağlığa vermiş olduğu zarar bugün daha net görülmektedir. Emekçiler olarak, sağlık politikalarının batma noktasına getirdiği sağlık bütçesinin bedelini bir kez daha ödemeyeceğimizi tüm kamuoyuna duyuruyor, bütçe döneminde toplum sağlığına ve sağlık bütçesine zarar veren sağlık politikalarından vazgeçilmesi çağrısını yineliyoruz. Kamuoyuna saygı ile paylaşıyoruz.”

Ankara Şubemizin “Kamu Hastanelerinde Döner Sermaye Bütçe Çalışma” başlıklı raporu da aşağıdadır:

KAMU HASTANELERİNDE DÖNER SERMAYE BÜTÇE ÇALIŞMA RAPORU

HASTANELERİN DÖNER SERMAYE BÜTÇELERİ BATARKEN BEDELİNİ ÖDEYEN YİNE SAĞLIK EMEKÇİLERİ OLMUŞTUR

SGK’nın 2020 ve 2021 Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Tesislerinde Yapmış Olduğu Ödeme Değerlendirilmesi;

* Sağlık Bakanlığının (SB) 2021 yılı genel bütçesi 76,6 milyar iken SGK tarafından yapılan ödeme 62,7 milyardır. SB genel bütçesinin %82’ine denk gelen SGK ödemeleri hizmet sunumunda da belirleyicidir.

*2020 yılında SGK tarafından SB bağlı sağlık tesislerine 56,2 milyar TL ödeme yapılırken, 2021 yılında artış Türk Lirası olarak %11,5 olmuş ve ödeme tutarı 62.7 milyar TL olmuştur[1]. Bu artış Sayıştay’ın 2020 raporuna göre SB döner sermaye bütçesinde meydana gelen 7,4 milyar TL’lik açığı dahi kapatmamaktadır[2].

Hastanelerin ürettikleri hizmet TÜFE’den daha ziyade ÜFE’den etkilenmektedir. Ekim ayı itibariyle TÜFE %19,3 olurken ÜFE %46,3 gerçekleşmiştir[3].

Güncel enflasyon oranının altındaki tl kapsamındaki %11,5’lik artış Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastaneleri olumsuz etkilemiştir.

*Döviz kuruna göre ise %11’lik azalış gerçekleşmiştir 2020 yılı ocak ayı kuru üzerinden 9,5 milyar dolar ödeme planlanmış iken, 2021 ocak ayı döviz kuruna göre 2021 yılı için 8,5 milyar dolar ödeme planlanmıştır[4]. 2021 yılı ödemenin yapıldığı ay döviz kuru üzerinden yapılan değerlendirmede ödemenin 7,1 milyar dolar olduğu görülmektedir[5].

Döviz kurundaki Ocak-Kasım aylarındaki %51’lik değişim birçok gideri döviz kurundan etkilenen hastaneleri ayrıca zor durumda bırakmıştır[6].

SGK’nın 2021 Yılı Sağlık Bakanlığına Yapmış Olduğu Ödeme Planının Nüfus Başına Değerlendirilmesi;

* 2020’de nüfus başına yıllık ödeme 676 TL olarak planlanmış iken bu tutar 2021 için 750 TL olarak planlanmıştır[7].

* 2020’de nüfus başına yıllık 115 dolar ödeme planlanırken, 2021’de bu tutar 101 dolar olarak belirlenmiştir[8].

*2021 yılı SGK aylık ödeme planına bakıldığında ise ocak ayında nüfus başına 97 TL ödeme planlanmış bu tutar Kasım ayında 53 TL’ye düşmüştür[9].

* Ödemenin planlandığı ay döviz kuruna göre ise 2021 Ocak ayında nüfus başına 13 dolar ödeme planlanırken Kasım ayında 5 dolara inmiştir[10]. Bugün Kasım ayı itibariyle SB hastaneleri nüfus başına aktarılan 5 dolarla hizmet üretmek zorunda bırakılmıştır.

İmtiyazlı nüfusun yararlandığı özel sağlık sektörüne fatura bedelinin tamamını ödeyen SGK kamu hastanelerine inşaat sektöründe uygulanan götürü bedel sözleşmeleri üzerinden ödeme yapması bugün kamu sağlık tesislerini batacak duruma getirmiştir. Nüfus başına Ocak ayında 13 dolara denk gelen ödeme tutarı Kasım ayında 5 dolara inmiştir. Nüfus başına 5 dolara denk gelen ödeme sağlık emeğinin sömürülmesi demektir.

[1] SGK ve SB Arasında Götürü Bedel Sağlık Hizmeti Alım Sözleşmesi ve Usul Esasları 2020 ve 2021

[2] Sayıştay SB 2020 Raporu

[3] TÜİK,  TÜFE ve ÜFE 2021 Ekim Ayı

[4] 2020 ve 2021 toplam ödemeleri Ocak ayları döviz kuru üzerinden değerlendirilmiştir.

[5] SGK tarafından yıl için ödemeler taksitlendirilerek aylık yapılmakta. Her ay yapılan ödeme tutarı o ayın döviz kuruna çevrilerek hesaplanmıştır.

[6] 2021 Ocak Kasım ayı döviz kuru artışı

[7] Toplam yıl bütçesinin o yıla ait nüfusa bölünmesi ile hesaplanmıştır

[8] Nüfus başına yıllık ödeme ocak aylarına denk gelen döviz kuru ile hesaplanmıştır.

[9] SGK 2021 aylık ödeme protokolü üzerinden nüfus başına hesaplanmıştır. Kasım ayı dolar kuru 11 tl alınmıştır

[10] SGK 2021 aylık ödeme protokolü üzerinden döviz kuru üzerinden hesaplanmıştır.