Toplu İş Sözleşmesi (TİS), çok genel anlamı ile emekçilerin işverenlerle bir masaya oturup, çalışma koşullarını birlikte belirlemeleri anlamına gelir. Başka bir ifade ile TİS, metalaşmış emek gücünün sermayeye toplu bir biçimde pazarlanması anlamına gelir.
Toplu Sözleşme yapma hakkı, emekçilerin hak alma örgütü olan sendikalar için son derece önemlidir. Konfederasyonumuz KESK ve Sendikamız SES’in de ilk kurulduğu günden bugüne temel hedeflerinden biri toplu sözleşmeli-grevli sendika hakkını kazanmak olmuştur.
Bir sendika için gerçek bir toplu sözleşme hakkından bahsedebilmek için ya da emek alanında gerçek bir toplu sözleşme sürecinin varlığından bahsedebilmek için belirli hakların ve düzenlemelerin sağlanmış olması gerekmektedir. Bu temel özellikler şunlardır:
- 1- TİS’e taraf olacak sendika ya da sendikaların, devletten, hükümetten ve sermayeden bağımsız olması gerekmektedir.
- 2- Sendika içi demokrasinin işliyor olması gerekmektedir. TİS’e taraf olacak sendikanın işyerlerinden başlayarak üyelerinin düşünceleri ve taleplerini katılımcı bir yöntemle alarak, TİS’e yansıtılması gerekmektedir. Bu olmadığında, TİS sürecinin hangi taleplerle ve ne şekilde yürütüleceğine sendikanın sadece belirli yöneticilerinin karar verip uyguladığı bir durumda gerçek bir sözleşmeden bahsedilemez. Türkiye’de de gerek kamu alanında gerekse işçi sendikaları içerisinde üyelerinin taleplerini gündeme getirmeyen, üyelerine sormadan, üyelerin bilgisi olmadan, hatta üyelerin itirazlarına rağmen işverenle anlaşılarak toplu sözleşme imzalanmasının örnekleri çokça mevcuttur. Bir sendika için TİS’in içeriği belirlenirken sadece üyelerin değil, işyerindeki sendika üyesi olsun olmasın ya da başka sendikaya üye olsun olmasın işyerindeki tüm emekçilerin demokratik katılımı son derece önemlidir; sendika örgütlü olduğu yerde ki emekçilerin ortak ve acil sorun ve taleplerini emekçilerle birlikte belirleyip bu taleplerle bir mücadele yürüttüğünde, bu TİS masasında sendikanın gücünü de arttıracaktır, TİS’te emekçilerin talepleri yerine getirilemediğinde buna karşı yürütülecek örgütlü birleşik bir mücadele sağlanmasının da zeminini hazırlayacaktır.
- 3- Grev hakkının olması ve bu hakkın kullanılabiliyor olması gerekmektedir. Uluslararası çalışma hukuku da, hak alma mücadelesinin tarihsel deneyimi de sendikal hakların bölünemezliği ilkesinin önemini ortaya koymaktadır. Sendikal hakların bölünemezliği ise şu anlama gelmektedir: Sendika, toplu pazarlık ve grev hakkı ayrılmaz bir bütündür. Bir hakkın eksikliği durumunda, gerçek bir sendika hakkından bahsetmek mümkün değildir. ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) ve AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) de toplu pazarlık ve grev hakkını sendika özgürlüğünün ayrılmaz parçaları olarak değerlendirmektedir.
- 4. Sendikal örgütlenme özgürlüğünün olması gerekmektedir Sendika seçme özgürlüğü güvence altında olmalı; sendika hakkının devletten ve kamu erkini kullananlardan gelebilecek engelleme, yasaklama ve müdahalelere kapalı olmalı; sendikaların tüzüklerini, iç yönetmeliklerini ve etkinliklerini serbestçe düzenlemelerinin önünde herhangi bir engel bulunmamalı.