Anayasa Mahkemesi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortasının 3/29, 19/5, 27/1, 28/2, 29, 30/4, 31/1, 40/8-12-13-14, 46/4-5, 55/2, 55, 68/2, 80/1-2, 81/1(c ve e), 106/2, geçici 1/5, geçici 2 ve geçici 4. maddelerinin yürütmesini durdurarak, 15.12.2006 günü iptal etti. Mahkemenin bu kararının 31 Aralık 2006 gününe kadar Resmi Gazetede gerekçesiyle birlikte yayınlanmasını beklemekteyiz.
3. maddenin ‘güncelleme katsayısı’ başlıklı 29. bendi iptal edilerek, emekli aylıklarının hesaplanmasında ve ödenmesinde kullanılan katsayı memurlar yönünden,
Sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanmasına ilişkin 19. maddenin ‘iş göremezlik nedeniyle işlerine son verilen memurlardan, sürekli iş göremezlik geliri farklarının kurumlarına ödenmesine’ ilişkin 5. fıkrası,
Malullük aylığının hesaplanmasına ilişkin 27/1. fıkrasının, malullük aylığının, “29. madde (yaşlılık aylığının hesaplanması) hükümlerine göre hesaplanacağına ilişkin ibaresi ve bu ibare dışında kalan bölümü – yine sadece kamu görevlileri yönünden)
Emeklilik yaşını ve prim ödeme gün sayısını kademeli olarak arttıran 28. maddenin 2. fıkrası memurlar yönünden,
Yaşlılık aylığının hesaplanmasını öngören 29. maddesi memurlar yönünden iptal edilmiştir. 29. madde aylık bağlama oranlarını %3’ten 2016’ya kadar %2,5 2016’dan itibaren ise %2 olarak uygulayıp, aylık bağlama oranının üst sınırını %100’den %90’na düşürmekteydi. SSGSS yasasının memurlar yönünden en önemli hak kaybına neden olacak maddesi bu 29. madde idi. Bu maddenin memurlar yönünden iptaliyle birlikte önemli bir hak kaybı engellenmiş oldu.
Yaşlılık aylığının başlangıcı, kesilmesi veya sosyal güvenlik destek primi ödenmesi ile ilgili 30. maddenin 4. fıkrası iptal edilerek, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar (Bağ Kur’lular), köy ve mahalle muhtarlarının emekli olduktan sonra çalışmaları halinde yüksek oranda ödeyecekleri sosyal güvenlik destek primi uygulamasına son verilmiştir.
Yaşlılık toptan ödemesi ve ihyayı düzenleyen 31. maddenin 1. fıkrasında toptan ödeme ve ihya ile ilgili güncelleme katsayısının kullanılması nedeni ile bu fıkrada iptal edilmiştir.
Fiili hizmet süresi zammını düzenleyen 40. maddedeki Emniyet, MİT, TRT, zirai mücadele ve karantina, Devlet Tiyatrosu ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası çalışanlarına, fiili hizmet süresi zammı eklenmesine ilişkin 8, 12, 13 ve 14. sıraları iptal edilmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin bu madde ile ilgili iptal kararının gerekçesi açıklanmadığı için herhangi bir yorum yapamıyoruz.
Bazı kamu görevlilerinin primi esas kazançları ve prime esas kazanç üst sınırını düzenleyen 46. maddesinin, kamu görevlilerinin kısa ve uzun vadeli sigorta kollarının uygulaması bakımından prime esas kazançlarının tespitinde üst sınırın aranmayacağına ilişkin 4 ve 5. fıkraları,
Gelir ve aylıkların düzeltilmesi, yükseltilmesi, ödenmesi ve yoklama işlemlerini düzenleyen 55. maddesinin, “Bu kanuna göre bağlanan gelir ve aylıklar, her yılın ocak ve temmuz ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere, bir önceki altı aylık döneme göre Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel endeksindeki değişim oranı kadar artırılarak belirlenir” hükmünü içeren 2. fıkrası iptal edilmiştir. Böylece emeklilerin aylıklarının TÜFE oranında arttırılması gibi hak kaybına neden olacak bir uygulamaya izin verilmemiştir.
Finansmanı sağlanan sağlık hizmetleri ve süresi başlıklı 63. maddenin d bendindeki 18 yaşını doldurmamış veya 45 yaşından gün almış kişilerin diş protezlerinin 72. maddeye göre belirlenen tutarının %50’si oranında katkı payı alınacağına dair hüküm memurlar yönünden iptal edilmiştir.
Katkı payı alınmasını içeren 68. maddenin 2. fıkrası memurlar yönünden iptal edilerek, ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi için alınacak 2 YTL ile ortez, protez, iyileştirme araç ve gereçlerinden alınacak katkı payı iptal edilmiştir.
Prime esas kazançlar başlıklı 80. maddenin, 1. ve 2. fıkraları (prime esas kazançlarının hesabında, hak edilen ücretler ile prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay için yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alıyor. Ayrıca, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı, emekli ikramiyesi, yemek, çocuk ve aile zamları gibi yardımların ücretin yüzde 30’unu geçmeyen kısmının, prime esas kazanca tabi tutulamayacağını düzenliyor)- yalnızca memurlar yönünden iptal edilmiştir.
Prim oranları ve devlet katkısı başlıklı 81. maddenin 1.fıkrasındaki kısa vadeli sigorta kolları prim oranının, mesleğin gösterdiği tehlikeye göre yüzde 1 ila yüzde 6.5 oranları arasında olmak üzere kurumca belirleneceğine ilişkin (c) bendi memurlar yönünden iptal edilmiştir.
81. maddenin e bendindeki, yaşlılık aylığı almakta iken bu kanuna tabi çalışanlara uygulanacak sosyal güvenlik destek primi ile ilgili düzenleme serbest çalışanlar (Bağ-Kur) ile köy ve mahalle muhtarları yönünden iptal edilmiştir.
Yürürlükten kaldırılan hükümler başlıklı 106. maddenin, Bağ-Kur Kanununun, yürürlükten kaldırılan hükümleri düzenleyen 2. fıkrasındaki “…diğer maddeleri…” sözcükleri, Esnaf ve Sanatkârlar Yasası yönünden,
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortasına ilişkin bazı geçiş hükümlerini düzenleyen geçici 1. maddenin, bağlanmış aylık ve gelirlerin artırılmasına ilişkin 5. fıkrası memurlar ve diğer kamu görevlileri yönünden iptal edilmiştir. Böylece emekli aylıklarının hesabında iki farklı kanunun dönemler itibari ile uygulanması hukuka aykırı bulunmuştur.
Bu kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına tabi geçen çalışmalar için bağlanacak aylıkların hesabını düzenleyen geçici 2. maddenin, sigortalının veya iştirakçinin bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar geçen sürelerdeki prim ödeme gün sayılarına veya fiili hizmet süresine ait aylıklarının belirlenmesi ve aylıkların artırılmasına ilişkin bentleri memurlar yönünden iptal edilmiştir.
5434 sayılı kanuna ilişkin geçiş hükümlerini düzenleyen geçici 4. maddesinin kamu görevlilerinin emeklilik ikramiyelerinin 5434 sayılı Kanun hükümlerince hesaplanarak, bu kanunun yürürlük tarihinden itibaren bir yıl süreyle personel kanunlarına göre kurumca, bir yıllık sürenin dolmasından itibaren emekli ikramiyelerinin kamu görevlisinin son defa çalıştığı kurumunca, çalıştığı son kurumun özelleştirilmesi halinde ise Hazinece ödenmesine ilişkin 2. fıkrası iptal edilmiştir. Böylece şimdi olduğu gibi emekli ikramiyelerinin sosyal güvenlik kurumu tarafından ödenmesine devam edilecektir.
Yukarıdaki açıklamalarımız Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Sayın Haşim Kılıç’ın 15 Aralık 2006 günü yaptığı basın açıklamasının özellikle Radikal Gazetesi’nde çıkan haberden esinlenerek yapılmıştır. Anayasa Mahkemesi kararı ile ortaya yeni bir hukuki durum çıkmıştır. Bu durumla ilgili olarak;
1- Anayasa Mahkemesi’nin yukarıda maddeleri belirtilen 5510 sayılı SSGSS yasası ile ilgili iptal kararı ile birlikte yürütmeyi durdurma kararı verdiğini biliyoruz. Mahkemenin gerekçeli kararının veya yürütmeyi durdurma kararının 31 Aralık 2006 tarihine kadar Resmi Gazete de yayınlanması gerekmektedir. Büyük bir ihtimalle yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı gibi şimdilik yürütmeyi durdurma kararının yayınlanacağı anlaşılmaktadır.
2- Anayasa Mahkemesi’nin yürütmeyi durdurmalı iptal kararı ile birlikte iptal edilen hükümlerden önceki yani şu anda yürürlükte bulunan hükümler otomatikman devreye girmeyecektir. 5510 sayılı kanunun yürürlükten kaldırdığı mevcut sosyal güvenlik mevzuatı
1 Ocak 2007 den itibaren yürürlüğe girecek olan 5510 sayılı SSGSS yasanın yukarda belirtilen maddelerinin iptali ile bu yasa çıkmadan önce kamuoyuna ve AKP Hükümetine yapmış olduğumuz eleştirilerimizin önemli bir kısmının haklı ve doğru olduğu anlaşılmıştır. Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi kararı ile;
- AKP Hükümetinin anladığı gibi norm ve standart birliğinin hakları asgari düzeyde olanlarla değil ancak hakları daha iyi durumda olan kamu görevlilerinin seviyesinde olabileceği anlaşılmıştır. Anaya Mahkemesi kamu görevlileri açısından büyük bir hak kaybına neden olacak düzenlemeleri kabul etmemiştir.
- Anayasa Mahkemesi kazanılmış hakları korumuştur. Bu şekilde AKP hükümetinin kazanılmış haklara saygı göstermediği de anlaşılmıştır.
- Bu kararla tek çatı altında yani Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde kamu görevlileri açısından kazanılmış hakların muhafazası ile birlikte yeniden bir düzenleme ile birlikte uygulamaya devam edilebilir.
- Mahkemenin bu kararı SSK ve Bağ Kur’lular ile hiçbir sosyal güvencesi olmayanlar açısından emeklilik yaşı ve prim gün sayısı, emekli aylıklarının hesaplanması ve arttırılması, prim ödeyemeyenlere sağlık hizmeti verilmemesi gibi birçok sakıncayı gidermemesi yönünden eleştiriye açıktır.
- Anayasa Mahkemesinin bu kararı ile eşitlik ilkesinin uygulanmasında Anayasa’dan kaynaklanan sıkıntılar olduğu ortaya çıkmıştır. Konfederasyonumuzun yıllardır dile getirdiği demokratik Anayasa talebinin ne kadar haklı olduğu bir kez daha görülmüştür.
- Mahkemenin bu kararı ile kamu görevlilerinin vermiş oldukları kamu hizmetinin devletin asli ve sürekli görevlerinden olması nedeniyle AKP Hükümetinin kamu hizmetlerinin özelleştirmesi ve bu hizmetleri veren kamu görevlilerinin iş güvencesini kaldırarak, esnek istihdama tabi tutulması ve performans ücrete göre çalıştırması ile ilgili tasarılarını gözden geçirmesi gerekecektir. Bu karar kamu görevlileri açısından AKP Hükümetine ciddi bir uyarı niteliği taşımaktadır.
Anayasa Mahkemesi kararı norm ve standart birliğinin kazanılmış hakların korunarak hakların en üst seviyede olduğu biçimde sağlanabileceğini göstermektedir. Bu nedenle AKP Hükümetinin 5510 sayılı SSGSS yasasını geri çekerek sosyal tarafların katılımı ile birlikte Anayasa Mahkemesi kararlarını dikkate alacak şekilde yeniden düzenlemesini, yapılacak yeni düzenlemede sosyal güvenlik ve sağlık hakkının herkes için tam olarak korunması gerektiğini bir kez daha ifade ediyoruz.